H έκλειψη του λόγου v. 2.01; 'about_reason'

Σε πρόσφατη, σχετικά φορτισμένη παρέμβαση μου για το ζήτημα της "δημοκρατικής οικονομίας" του greek rider εδώ, η οποία εκτυλίχθηκε παράλληλα με ανταλλαγή comments στο blog μου και ενώ είχα αποφασίσει να παρατήσω οριστικά το προσωπικό blogging (όπως και θα κάνω), δέχτηκα έντονα προσωπικά πυρά από τον μπλόγκερ Omadeon (και στη συνέχεια με αναλυτικό ποστ στο μπλογκ του ) με κύριο άξονα κριτικής από μέρους του το γεγονός ότι στην προσπάθεια "πρόταξης" που έχω συνειδητά επιλέξει για την αυτονομία και δημοκρατία εγώ "υποβαθμίζω" το P2P και το ίντερνετ το οποίο θεωρώ απλά ένα πολύ χρήσιμο εργαλείο για τη διάδοση της ΠΔ σε όλα τα επίπεδα της κοινωνίας και βοηθητικό των περιεκτικών αμεσοδημοκρατικών θεσμών και όχι βέβαια ένα εργαλείο για να... προπαγανδίζω ως λύση το ίδιο το εργαλείο (!) όπως κάνει ο ίδιος, έχοντας μετατρέψει το "Διαδικτυακό Συλλογικό Ψηφιακό Λόγο" (και μάλιστα προτείνοντας την υπαγωγή του "προδικτυακού", "παλιού" λόγου σε "Λογικά Συστήματα Εννοιών" - ό,τι πιο αντιδραστικό) σε εργαλειακό αυτοσκοπό. Και βέβαια αυτό ισχύει πολύ περισσότερο σε μια υπάρχουσα πολύ "υλιστική" και ιεραρχική κοινωνία στην οποία δημοκρατική -ή μη- χρήση του ίντερνετ αμφίβολο αν μπορεί να κάνει ένα 5% του παγκόσμιου πληθυσμού λόγω αντικειμενικών περιορισμών (ταξικών, χρόνου, έλλειψης βασικών αγαθών, παιδείας κλπ.), τεχνολογικής σπάνης αλλά και υποκειμενικών ελλείψεων (έλλειψη δημοκρατικής συνείδησης κλπ.) που βέβαια εντείνονται καθώς ολοένα και περισσότερη δύναμη συσσωρεύεται στα χέρια λίγων σε όλα τα επίπεδα. Στις συγκεκριμένες επιθέσεις κατηγορήθηκα κατ' εξακολούθηση για "δογματικότητα", "άκρατο φωτοπουλισμό" και διάφορα άλλα.

Με αφορμή λοιπόν τις ανταλλαγές αυτές οι οποίες είναι διαθέσιμες για όποιον θέλει να τις διαβάσει και να τις κρίνει και χωρίς να ξαναμπώ στις λεπτομέρειες της συζήτησης διότι πιστεύω ότι απάντησα εκτενώς και με το δυνατόν λογικά επιχειρήματα επί των προτάσεων που ειπώθηκαν, θα επιχειρήσω να αναλύσω τον τρόπο που πιστεύω ότι λειτουργεί (ή δεν λειτουργεί) ο Λόγος στις συγκεκριμένες ανταλλαγές τόσο από πλευράς Omadeon, όσο και από πλευράς rider, ο οποίος δυστυχώς ακόμα και σε επιθέσεις ad hominem εναντίον μου έκανε τα "στραβά μάτια" ως συνσχολιαστής, παρότι είναι από τις πρώτιστες μορφές ετερονομίας στο λόγο τις οποίες υποτίθεται ότι πολεμάει και ενώ έχει δηλώσει ρητά ότι στόχος του είναι η αυτονομία/δημοκρατία. Γι' αυτόν το σκοπό θα δανειστώ και μερικές από τις λιγότερο ή περισσότερο επιτυχημένες διατυπώσεις του Χορκχάιμερ από το αμφιλεγόμενο έργο του "Η Έκλειψη του Λόγου".
Bocchioni - The City Rises

Το ζήτημα της "δογματικότητας", λοιπόν, έρχεται και επανέρχεται ως επιχείρημα, σε πολλές περιπτώσεις για να κατακρίνει το υφολογικό περιεχόμενο των προτάσεων κάποιου παρά το ίδιο το περιεχόμενο των προτάσεων του. Ο λόγος που κατηγόρησα τον Omadeon ότι θεωρεί ουτοπική, ανέφικτη, αστεία κλπ. τη φυσική αποκέντρωση της κοινωνίας, εκτός της διαδικτυακής που ούτως ή άλλως είναι σχετικά αποκεντρωμένη, δεν είναι βέβαια επειδή ρητά το ανέφερε -το αντίθετο- αλλά διότι "προφανώς" (και θα εξηγήσω τι εννοώ με αυτό) δεν μπορεί κάποιος να διατείνεται ότι είναι και υπέρ της φυσικής και διοικητικής αποκέντρωσης των βασικών μονάδων λήψης αποφάσεων και κοινωνικής οργάνωσης που είναι οι Δήμοι (κάτι που δεν αμφισβητήθηκε στις ανταλλαγές) και ταυτόχρονα να θεωρεί κάτι τέτοιο ανεφάρμοστο ή ακόμα να υποτιμά τελικά πλήρως την προοπτική ("τα 500 χρόνια" της "ουτοπίας του Φωτόπουλου", οι "γειτονιές" της Περιεκτικής Δημοκρατίας καθώς και η ανεκδιήγητη προτροπή "Άσε την ουτοπία του Φωτόπουλου και ας πιάσουμε δουλειά τώρα!"). Η διαπίστωση μου, όμως, αυτή σε κάποιον ο οποίος έχει μια στοιχειώδη αίσθηση της λογικής συνέπειας θα θεωρηθεί σχεδόν αυτονόητη και "προφανής" (επανέρχομαι στο "προφανώς" που είπα παραπάνω). Σε κάποιον όμως ο οποίος σχετικίζει και θεωρεί ως βασικό στοιχείο του Λόγου του ότι υπάρχουν "πολλές αλήθειες" ή ότι σκοπός είναι να ανθίζουν όλες οι απόψεις και άλλοι εξόφθαλμοι μεταμοντερνισμοί, μια τέτοια κραυγαλέα ασυνέπεια γίνεται εύκολα αποδεκτή.

Ο δημοκρατικός λόγος, ο λόγος της αυτονομίας, δέχεται τον δημοκρατικό σχετικισμό, δηλαδή ότι κάθε παράδοση και άποψη έχει το ίδιο δικαίωμα διατύπωσης - η πεμπτουσία της ισηγορίας!-, αλλά σαφώς είναι αντίθετος με τον φιλοσοφικό σχετικισμό τον οποίο ρητά ο Omadeon και υπόρρητα ο rider υποστηρίζουν. Δηλαδή ότι η "κυριαρχία" απόψεων που ακόμα και όταν με τον Ορθό Λόγο μπορεί να δειχθεί ότι είναι ουσιαστικά ασύμβατες μεταξύ τους, ενσωματώνεται σχεδόν αλώβητη στην αλήθεια κάποιου. Αυτού του τύπου ο ρελατιβισμός, ο "γενικευμένος σχετικισμός", είναι δομικά αντίθετος στην αυτονομία και τη δημοκρατία όπως έχουν δείξει, εκτός του Τ. Φωτόπουλου και άλλοι διανοούμενοι όπως ο Καστοριάδης. Παρόλα αυτά, οι ίδιοι που έχουν πλήρως ή μερικώς ενταχθεί στο άρμα της υιοθέτησης του μεταμοντέρνου "medley pot" αντιθετικών απόψεων αυτοπαρουσιάζονται ως αντίπαλοι του μεταμοντερνισμού και ως θιασώτες του Καστοριάδη!

Κατ' αυτόν τον τρόπο δεν μπορεί να συγκεραστεί η ως συνήθως γενικόλογη "διαφωνία" και του ίδιου του rider στην κριτική του Τ.Φ. στον κορπορατιβιστικό "καπιταλισμό του Τσόμσκι"(!) και στη "συμμετοχική γραφειοκρατία" του PareCon (όπως το έχουν ονομάσει αναρχικοί) του Άλμπερτ, τα κύρια χαρακτηριστικά των οποίων είναι θεμελιακά ασύμβατα με τη δημοκρατία, δηλαδή με την ισοκατανομή πολιτικής, οικονομικής και κοινωνικής δύναμης και ταυτόχρονα ο ίδιος να έχει θέσει ως βασικό στόχο (σε δεκάδες ανταλλαγές μαζί μου αλλά και αλλού) την κατάλυση των ιεραρχιών, την αντισυστημικότητα (ξεχνώντας ότι αντισυστημικότητα δεν είναι η αμφισβήτηση κάποιων αρνητικών πλευρών του συστήματος όπως κάνει ο Τσόμσκι et al, αλλά του ίδιου του συστήματος) και την αυτονομία σε όλα τα επίπεδα.

Επίσης, παρά το γεγονός ότι ο rider γράφει ότι δεν θεωρεί ότι υπάρχει απόλυτη αλήθεια, κάτι που πράγματι είναι σωστό, καθώς δεν υπάρχει αλήθεια που εφαρμόζεται "αντικειμενικά" σε όλους τους ανθρώπους -και αυτό παρά το ό,τι ήθελε να πιστεύει ο Horkheimer με τον αντικειμενικό του Λόγο-, υιοθετεί έμμεσα ("Συνεπώς για μένα το ζήτημα είναι να πάρω κάποια στοιχεία από τον κάθε ένα") ότι δεν υπάρχει μια αλήθεια για τον κάθε άνθρωπο την οποία ως αυτόνομο πολιτικό ον έχει στόχο να (επαν-)ανακαλύπτει, αλλά πάλι το ρελατιβιστικό της έμμεσης υιοθέτησης εντελώς διαφορετικών και συχνά αντιφατικών -με ορθολογικά κριτήρια- "αληθειών", ως τη δική του "αλήθεια". Είναι μάλιστα ενδεικτικό ότι η φράση του αυτή προβάλλει ως αυτοσκοπό την ιδεολογική "συναίνεση" και παράλληλα ένα έλλειμα προφανώς στην κριτική διαβάθμιση, την ιεράρχηση της αξίας των απόψεων η οποία συνακόλουθα, βέβαια, θα οδηγούσε σε ανάλογη και συνεπή στήριξη, σε αντίστοιχη πράξη. Αυτή η σχετικιστική οπτική γωνία μετατρέπει σταδιακά το μπλογκ του rider σε ένα εντελώς μεταπρατικό χωνευτήρι ιδεών από σοσιαλφιλελεύθερους οικονομολόγους μέχρι "ακραίους φωτοπουλικούς" στο οποίο συνυπάρχουν στο γενικό απυρόβλητο απόψεις με έντονες αντιφάσεις μεταξύ τους προς χάριν μιας ακαθόριστης, "πλουραλιστικής" και... φυσικά ανώδυνης "αλήθειας" (σε πολλά εισαγωγικά)!

Ο αυτόνομος, δημοκρατικός Λόγος, λοιπόν, είναι πράγματι "υποκειμενικός" (προσοχή όμως, όχι "υποκειμενιστικός", δηλαδή σχετικιστικός), κι αυτό παρότι βέβαια ο Horkheimer, ενταγμένος στον άγριο αντικειμενισμό του Μαρξισμού βολικά υποτίμησε κάθε "υποκειμενικό" Λόγο ως "εργαλειακό", ενώ την ίδια στιγμή ο αντικειμενικός Λόγος τον οποίον εννοούσε στην "Έκλειψη του" είναι ο ίδιος η αποθέωση της εργαλειακότητας, καθώς μετατρέπει τους ανθρώπους σε υπήκοους, ετερονομημένα υποκείμενα, εργαλεία της "αναμφισβήτητης αλήθειας". Παρά, λοιπόν, το πλήθος των επιστημονικών, κοινωνιολογικών, ανθρωπολογικών, οικονομικών κλπ. στοιχείων που αποδεικνύουν ότι ζούμε σε μια έντονα ετερόνομη/ιεραρχική κοινωνία και ότι αυτός είναι ο λόγος της τεράστιας κοινωνικής κρίσης και εξαθλίωσης, κανείς δεν μπορεί να πείσει "εξωγενώς" του Λόγου τον άνθρωπο, να επιλέξει ως δική του αλήθεια την αυτονομία/δημοκρατία.

Ωστόσο, η υποκειμενική, αυτοστοχαστική επιλογή της παράδοσης της αυτονομίας/δημοκρατίας έναντι της κυρίαρχης παράδοσης της ετερονομίας - οι δύο πυλώνες της δομικής διαφοροποίησης της κοινωνίας σε επίπεδο ιεραρχίας- ως ένα "πρόταγμα" ενός ανθρώπου για το θεμελιακό και διαρκή μετασχηματισμό της κοινωνίας, επιφέρει κάποιες σημαντικές λογικές συνέπειες σε σχέση με το πώς αντιλαμβάνεται και ερμηνεύει τόσο την κοινωνία όσο και τους κοινωνικούς θεσμούς και απόψεις. Επίσης, προϋποθέτει και μια ορθολογική διαβάθμιση των διαφόρων τύπων ετερονομίας/αυτονομίας αλλά και των προτεραιοτήτων της δράσης του για έναν ολιστικό μετασχηματισμό της ετερόνομης κοινωνίας σε μια αυτόνομη, δηλαδή ελεύθερη, κοινωνία.

Και, ακριβώς, ο "υποκειμενικός" (πάλι χρησιμοποιώ την εντελώς άστοχη έκφραση του Horkheimer) Ορθός Λόγος, σε αντίθεση με τον αντικειμενικό, είναι εξ ορισμού ένα ανοιχτό σύστημα αμφισβήτησης που ουδεμία σχέση έχει με δογματισμούς και τα τοιαύτα εκτός και αν ονομάζουμε δογματισμό το "αυστηρό" ύφος των διατυπώσεων, δηλαδή μια αισθητική, ουσιαστικά, εκτίμηση.

Δεν μπορώ, λοιπόν, να δεχτώ, καθώς δεν έχω πειστεί με βάση τον Ορθό Λόγο (update: Ορθός Λόγος είναι η πρόσληψη δεδομένων μέσω των αισθήσεων ή/και ο λόγος - και όχι κάποιος υποτίθεται αντικειμενικά "σωστός" λόγος), για παράδειγμα, ότι είναι εξίσου σημαντικές ή - ακόμα περισσότερο- λιγότερο σημαντικές οι πρόσωπο με πρόσωπο συνελεύσεις γειτονιάς οι οποίες συνδέουν χωρίς κανέναν αντικειμενικό αποκλεισμό οριζόντια και αποκεντρώνουν φυσικά/διοικητικά την κοινωνία, ανεξαρτήτως επιπέδου σπάνης (ειδικά όταν η κοινωνία μας χαρακτηρίζεται από την έντονη σπάνη λόγω του τρόπου διανομής των πόρων) και των πολλών ταξικών, αντικειμενικών περιορισμών, σε σχέση με τις "Συλλογικές Διαδικτυακές Συνομαδώσεις" της εικονικής δημοκρατίας του ίντερνετ, καθώς και να "παρατήσω την "ουτοπία" του Φωτόπουλου" που εγγυάται (με εκτενή ανάλυση και εξήγηση που βασίζεται σε στοιχεία απ' όλες τις κοινωνικές επιστήμες) τη φυσική και διοικητική αποκέντρωση της κοινωνίας σε όλα τα επίπεδα. Δηλαδή, δεν είναι συμβατό με την κρίση μου που επιδιώκει τη συστημική κατάλυση και δημοκρατική αλλαγή το να ασχοληθώ με την ιντερνετική p2p δημοκρατία στον ίδιο βαθμό ή πόσο μάλλον ως προτεραιότητα στη δραστηριότητα μου, στο πρόταγμα μου για μια δημοκρατική κοινωνία από τα κάτω και γι' αυτόν το λόγο αντίκειμαι με σφοδρότητα σε απόψεις όπως του Omadeon.

Ο Δημοκρατικός Ορθολογισμός, λοιπόν, για όλους τους παραπάνω λόγους (και το επαναλαμβάνω αυτό για να αποφύγω ανοησίες ότι η διατύπωση μου αυτή είναι...δογματική), είναι το κατεξοχήν ανοικτό, θεωρητικό θεμέλιο που επιτρέπει τη διαρκή αμφισβήτηση και αυτοθέσμιση της κοινωνίας καθώς και να δημιουργεί ο άνθρωπος διαρκώς τον κόσμο του και την ιστορία -που είναι μια δημιουργία-, χωρίς ανορθολογισμούς, ντετερμινισμούς, κλειστά συστήματα (όπως η αντικατάσταση του Λόγου από το semantic reasoning και άλλα... ωραία) , αντικειμενικότητες που ανατρέπουν την ουσία της αυτονομίας/δημοκρατίας - την αμφισβήτηση- οδηγώντας σχεδόν αυτόματα σε ιεραρχίες και, χωρίς ,από την άλλη μεριά, ... σχετικισμούς που απλά νομιμοποιούν το status quo με πρόσχημα την "ανοχή" της κυριαρχίας ακόμα και απόψεων σημαντικά ασύμβατων με τις δικές του.

Nikritin -

Όμως, ο Δημοκρατικός Ορθολογισμός ούτε αφορά όλους τους ανθρώπους, ούτε είναι η απόλυτη, υπερβατική αλήθεια για όλον τον κόσμο. Αφορά, όμως, αυτούς που θα επιλέξουν τελικά την αυτονομία έναντι της ετερονομίας, για τους λόγους που ανέφερα αλλά και πολύ περισσότερο για τους λόγους που αναλύονται στην εκτενή και εξαιρετική περιγραφή της φιλοσοφικής θεμελίωσης της Δημοκρατίας από τον ίδιο τον Τ.Φ. στο κεφάλαιο 8 της θεωρητικής του σύνθεσης των κινημάτων της αυτονομίας και της δημοκρατίας στο βιβλίο "Περιεκτική Δημοκρατία - 10 Χρόνια Μετά".

Tweet